ستاد توسعه فناوریهای هوش مصنوعی، لیزر و کوانتوم- بخش لیزر و کوانتوم
در سال 1396 ارزش بازار حوزه فوتونیک در جهان بالغ بر 500 میلیارد دلار بوده است. این صنعت تنها در اروپا تا کنون بر اساس آمارهای رسمی اتحادیه اروپا، بیش از 300 هزار تن را در بالغ بر 5000 شرکت کوچک و متوسط مشغول به کار کرده است و بنا بر آمارهای بانک جهانی، سرعت افزایش ارزش این صنعت، از متوسط سرعت افزایش تولید ناخالص جهانی بیشتر است. فناوری فوتونیک جزء 6 حوزه فناوری توانمندساز در اروپا دسته‌بندی شده است که بیشترین اثر اهرمی در رشد دیگر فناوری‌ها را در مطالعات اتحادیه اروپا به خود اختصاص داده است.
کاربردهای فوتونیک بسیار گسترده است؛ از جمله در ارتباطات (شفاف تر سریع تر و پویاتر کردن شبکه های نوری و گسترش بازار ارتباطات)، طراحی و تولید صنعتی (برش، حکاکی، لایه‌نشانی، پردازش مواد، ساخت افزایشی و ...)، پزشکی (تحقیقات پیش بالینی، تومورشناسی، تشخیص و درمان بیماری‌های عفونی، تصویربرداری و پایش عصبی و ...)، آشکارسازی و سنجش (انواع حسگرهای مورد نیاز صنایع، بینایی ماشین، سنجش از دور و...) و همچنین در حوزه انرژی (فوتوولتاییک)، آموزش و تحقیقات (اندازه‌گیری، اسکن و ...) و به عنوان یک فناوری توانمندساز کلیدی برای فناوریهای دیگر. همچنین مواد پیشرفته کلید توسعه فناوری و تولید ثروت در کشورهاست. حوزه فناوریهای مواد پیشرفته، شامل فلزات، سرامیک‌ها، پلیمرها و کامپوزیت‌های پیشرفته و فرایندهای ساخت و تولید آنهاست و توسعه اغلب فناوریهای پیشرفته (از قبیل هوافضا، انرژی‌های تجدیدپذیر، میکروالکترونیک، زیست‌فناوری و...)، در گرو دسترسی به مواد پیشرفته و فناوریهای مرتبط با آن است. علاوه بر این، یکی از نیازهای اساسی کشور سرمایه‌گذاری در حوزه مواد پیشرفته اپتیکی به ویژه در زمینه زیرساخت فوتونیک و اپتیک است.
با توجه به اهمیت این موضوع و اهتمام معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، در بهمن ماه سال 1394 و خرداد ماه 1395 دو ستاد توسعه فناوریهای «لیزر، فوتونیک و ساختارهای میکرونی» و «مواد و ساخت پیشرفته» با هدف ساماندهی، کمک به ارتقای وضعیت تولید، تجاری‌سازی، توسعه فناوری و زیرساخت‌های مرتبط با این دو حوزه مهم تشکیل شدند. این دو ستاد در طول حدود 3 سال فعالیت خود، با تشکیل کارگروه‌های مختلف، تلاش حداکثری را با توجه به منابع موجود در راستای ماموریت‌های شش‌گانه حمایت از دستیابی به مرجعیت علمی کشور و ایجاد زیرساخت‌های راهبردی ملی در حوزه‌های خاص؛ ترویج و فرهنگ علم، فناوری و کارآفرینی؛ تسهیل تبادلات و همکاری های علمی و فناوری بین‌المللی؛ توسعه فناوریهای راهبردی متناسب با نیازهای کشور؛ ارتقای فناوری در صنایع موجود و توسعه کسب و کارهای جدید دانش‌بنیان و توسعه بازار محصولات دانش‌بنیان در حوزه تخصصی مربوطه پیگیری نمودند.
حمایت از طرح‌های توسعه فناوری شرکت‌های دانش‌بنیان با توجه به نیازها و تقاضاهای داخلی؛ حمایت از برگزاری نشست‌ها، پانل، سمینار، دوره‌های آموزشی ملی و بین‌المللی، نمایشگاه، کنفرانس در مقاطع مختلف اعم از دانشآموزان، دانشجویان، دبیران و صنعتی؛ تدوین پیش‌نویس سند و نقشه‌راه حوزه مربوطه و پیگیری تصویب آن در شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ تدوین پیش‌نویس نقشه‌راه ملی توسعه فناوری و صنعت چاپ سه‌بعدی ایران؛ پیگیری مقدمات تاسیس انجمن علمی و صنفی، حمایت از راه‌اندازی و تجهیز موسسه؛ ایجاد و توسعه شبکه تعاملات، ارتباطات و همکاری‌های فناورانه در سطح داخلی و بین‌المللی؛ دعوت از مراکز علمی و فناوری بین‌المللی برای سفر به ایران و مشارکت در رویدادها و برنامه‌های داخلی مرتبط؛ شناسایی و جذب نخبگان برجسته دانشگاهی و حوزه کسب و کار غیر مقیم؛ تعریف و حمایت از پروژه‌های مشترک تبادل فناوری و...از جمله تلاش‌ها و اقدامات این دو ستاد بوده است.
با تغییر سیاست‌های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، این دو ستاد در آبان ماه سال 1397 ادغام شده و ستاد توسعه فناوریهای فوتونیک، لیزر، مواد پیشرفته و ساخت، مسئولیت راهبری، سیاست‌گذاری و هماهنگی برای توسعه فناوری این دو حوزه راهبردی در کشور را به عهده گرفت. اما باتوجه به برآورد جهانی از سرمایه گذاریهای عظیم و استراتژی در حوزه تکنولوژی نوظهور کوانتومی پس از انقلاب دوم کوانتومی مخصوصا در کشورهای برجسته و توسعه یافته ای مثل کانادا، چین، انگلستان، سنگاپور، هلند، آلمان و....، در بهمن ماه سال 1400ستاد توسعه فناوری های فوتونیک، لیزر، مواد پیشرفته و ساخت برای دست یابی به دانش فنی و علمی فناوریهای کوانتومی، مطالعات پیش زمینه خود را شروع و در اردیبهشت ماه سال 1401 با تشکیل دو هاب علمی فناوریهای کوانتومی مستقر در دانشگاههای صنعتی شریف و دانشگاه اصفهان، بصورت رسمی به فعالیت خود پرداخت. در اردیبهشت ماه سال 1402 باتوجه به سیاست های جدید معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری جهت تمرکز بهتر و بیشتر در شاخه های علمی، ستاد توسعه فناوری های فوتونیک، لیزر، مواد پیشرفته و ساخت به دو ستاد توسعه فناوری های اپتیک و کوانتوم و ستاد توسعه فناوری های مواد و ساخت پیشرفته تفکیک شد.
ستاد توسعه فناوری های اپتیک و کوانتوم با حمایت مستقیم معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، در حوزه فناوریهای کوانتومی اعم از رایانش کوانتومی، حسگرهای کوانتومی، رمزنگاری و مخابرات کوانتومی و... همچنین حوزه فناوری های لیزر و فوتونیک اعم از اندازه گیری و آشکارسازی، پردازش مواد با لیزر، بیوفوتونیک، منابع نوری و لیزرها، تراهرتز، پلاسما و تمام پروژه های محصول محور در ارتباط با این دو حوزه از فناوری را حمایت میکند.
